کد مطلب:17078 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

آيا مالكيت امري فطري است ؟

مـوجـوداتي كه روي كره زمين ديده مي شوند - اعم از نبات , حيوان , انسان - عمومادر جنبش و فـعاليت و كوششند و هر يك از آنها در خارج از دائره وجود خويش ,ميكوشند كه براي حفظ و بقاء خود , آنچه نافع و مورد استفاده است , بدست آورند . در جـهان پهناور هستي , موجود غير فعال , و آفريده اي ساكت ديده نمي شود , و درميان اين همه تلاشها , فعاليتي كه بمنظور جلب منافع نباشد , وجود ندارد . فـعاليتهائي كه در انواع مختلف نباتات مشهود است , براي آنست كه خود را ازمخاطرات حفظ كنند و راه رشد و ترقي را بپيمايند و توليد مثل نمايند , همچنين تلاشهاي اقسام حيوانات و انسان , باين منظور انجام مي گيرد كه منافعي به خود جلب كنند , اگرچه آن منافع خيالي يا عقلي باشد , و اين مطلب قابل ترديد نيست . ملاك تلاشها و كشمكشهاموجودات فعال , به غريزه طبيعي و حيوان و انسان به نيروي فهم غريزي خـود ,ميفهمند كه تصرف در مواد موجود , براي رفع حوائج طبيعي و انتفاع در حفظ وجود وبقاء مـيسر نيست مگر آنكه به يكي آنها اختصاص داشته باشد , و ديگران در آن متصرف نباشند , به اين معني كه يك عمل نمي تواند , دو فاعل داشته باشد و ملاك اين همه فعاليتها و كشمكشها همين اسـت و بـهـمين جهت انسان , و ساير موجودات فعالي كه ملاك فعاليتشان بر ما معلوم است , از مـداخـله و تصرف ديگران , در آنچه مورد نظرآنها است , جلوگيري مي كنند , و اين اصل مسلم و غـيـر قـابـل ترديد اختصاص و مالكيت است , كه هيچ انساني در آن ترديد نمي كند , و همين است مـعـنـاي : لام اخـتصاص كه به زبان عربي مي گوئيم : هذا لي , هذا لك , لي ان افعل كذا , لك ان تفعل كذا . شـاهـد صـحت اين اصل مسلم , نزاعي است كه در حيوانات ديده مي شود , آنها براي حفظخانه و آشـيانه خود با دشمنان ميجنگند و براي از دست ندادن غذا و صيد خود ,مبارزه مي كنند , و اگر خطري متوجه همسر يا فرزند آنها شد , قدم در ميدان نزاع مي گذارند . (1)شـاهـد ديـگـر , مـشـاجـره اطـفـال و خردسالان براي حفظ غذا و ساير متصرفات خود است , حتي ديده مي شود كه بچه شيرخواري بر سر پستان با شير خوار ديگر نزاع مي كند . آيا مالكيت فطري است ؟انسان به حكم فطرت و غريزه خود , قدم ب جامعه مي گذارد و زندگي اجتماعي را آغازمينمايد , ولي اساس زندگي اجتماعي انسان كه زائيده نيروي فطرت است , جز با هـمـان نـيـرو پـايدار و برقرار نمي گردد , و تنها كاري كه جامعه مي تواند انجام دهد اصلاح همان اصول فطري و تنظيم آن بصورت نواميس اجتماعي است . روي هـمـيـن جـهـت , اصـل مـزبور ( اختصاص و مالكيت ) كه بطور اجمال فطري او بوده ,انواع مـخـتـلـفـي پـيدا مي كند و به نامهاي گوناگوني خوانده مي شود , اموال اختصاصي بنام ملك , مختصات غير مالي , بنام حق , خوانده مي شود . اگرچه ممكن است مردم در تحقق ملكيت , از جهت اسباب آن اختلاف نظر و عقيده داشته باشند , مـثـلا وراثـت , خـريـد و فـروش , غـصـب و غير آنرا سبب تحقق ملكيت بشناسند , يانشناسند و همچنين از جهت موضوع , يعني در شخص مالك ممكن است اختلافاتي بكنند كه مالك بايد بالغ يا صغير , عاقل يا سفيه , فرد يا جامعه باشد و بواسطه اختلاف نظر , بعضي را مالك بشناسد و برخي را نه , ولي اصل مالكيت في الجمله از اموري است كه بشر ناچار بايد آنرا بپذيرد . و بهمين جهت است مي بينيم كه فرد بدوي شخصاتوليد كرده يا ساخته است . لوي برول مي نويسد : اين اموال جزو وجوه فرد بدوي است و هرگز از او جدا نمي شود , مثلا تصور بطوري كه , تورنوال نتيجه مشاهدات خودرا , بين بوميان گينه جديد شرح مي دهد , فرد بدوي با امـوال خـود و آن چـيـزي كه درنتيجه كار شخصي بدست آورده است , بستگي گسست ناپذيري دارد بـطـوريـكـه ايـن امـوال نه تنها جزء متعلقات خصوصي , بلكه جزء شخصيت فردي محسوب مي شود , بعبارت ديگر : فردبدوي با داشتن اين اموال شخصيت خود را بالا برده است . مكتبهاي مخالفين مالكيت , مانند مكتب كمونيسم , ملك را از فرد مي گيرند و به اجتماع يا به دولـت انتقال مي دهند و در عين حال , نمي توانند ريشه مالكيت افرادرا كاملا قطع كنند و هرگز قادر بر اين امر نخواهند شد . بنابر اين اصل مالكيت فطري انسان است , و فناء فطرت , فناء انسان است .

---

بررسي هاي اسلامي
طباطبائي - سيد محمد حسين مـورچـه و زنبور عسل را ملاحظه كنيد , اين حيوانات براي خويش لانه و آشيانه مي سازندو بحكم فطرت , آنرا از آن خود مي دانند , زيرا آنچه از آذوقه بدست مي آورند , درلانه خويش انبار مي كنند , و ايـن خـود دلـيـل بر اين است كه اين حيو